सर्पदंशका घटनामा चिन्ताजनक वृद्धि: काठमाडौं उपत्यका र तराईमा सचेतना र उपचारको चुनौती

काठमाडौं, नेपाल - नेपालमा मनसुनको बढ्दो सक्रियतासँगै सर्पदंशका घटनाहरूमा गम्भीर वृद्धि भएको पाइएको छ। पछिल्ला दिनहरूमा काठमाडौं उपत्यका र तराईका विभिन्न जिल्लाहरूमा सर्पको बिगबिगी बढेको र यसले मानवीय क्षतिसमेत निम्त्याएको समाचारहरूले देखाउँछन्।

काठमाडौं उपत्यकामा दैनिकजसो दर्जनौं सर्पदंशका बिरामीहरू अस्पताल पुग्ने गरेका छन्। शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालको आकस्मिक कक्षमा साउन १ गते (जुलाई १५, २०२५) मा मात्रै ९ जना सर्पदंशका बिरामी उपचारका लागि पुगेका थिए। तीमध्ये केहीको अवस्था गम्भीर रहेकाले भर्ना गरेर उपचार गर्नुपरेको थियो।

अस्पतालका निर्देशकका अनुसार, पछिल्ला केही हप्तादेखि सर्पदंशका घटनाहरू अस्पतालका लागि प्रमुख स्वास्थ्य समस्या बनेका छन्। सर्पदंशका बिरामीको संख्या अन्य सामान्य बिरामीको तुलनामा बढेको पाइएको छ।

सर्पदंशका धेरैजसो पीडितहरू खेतमा काम गर्ने किसानहरू छन्। यस्तै, केही बालबालिकाहरू पनि घाँस र झाडीमा खेल्दा सर्पले डसेर बिरामी परेका छन्।

जनस्वास्थ्य विज्ञहरूले अधिकारीहरूलाई सर्पदंशको जोखिमबारे सचेतना अभियान चलाउन आग्रह गरेका छन्। विशेषगरी, खरको छाना भएका घरहरूमा बस्ने मानिसहरूका लागि यो अभियान आवश्यक देखिन्छ, किनभने सर्पहरू त्यस्ता घरहरूमा मुसाको खोजीमा आउने गर्छन्। उनीहरूले घर र वरपरको सरसफाइमा ध्यान दिन, बालबालिकालाई झाडीमा खेल्न नदिन र रातमा हिँड्दा सावधानीपूर्वक टर्चलाइट प्रयोग गर्न पनि सल्लाह दिएका छन्।

काठमाडौं उपत्यकाका अस्पतालहरूमा सर्पदंशका घटनासँगै झाडापखाला, ज्वरो र जन्डिसजस्ता अन्य मौसमी रोगका बिरामीहरूको संख्या पनि बढेको छ।

यसैबीच, तराईको कपिलवस्तु जिल्लामा सर्पदंशका कारण एक १४ महिने शिशुको दुःखद निधन भएको छ। असार ३ गते (जुलाई १७, २०२५) मा प्रकाशित समाचारअनुसार, महाराजगञ्ज नगरपालिका-२ की संगीता पासवानलाई राति सुतिरहेको अवस्थामा सर्पले डसेको थियो।

शिशुलाई तत्काल उपचारका लागि बहादुरगञ्ज अस्पताल लगिएको थियो। तर, त्यहाँ उपचार सम्भव नभएपछि गोरुसिङ्गे सर्पदंश उपचार केन्द्र पठाइएकोमा उनको निधन भएको थियो।

स्थानीय बासिन्दाहरूले गाउँमा सर्पको आतङ्क बढ्दो भए पनि प्रभावकारी र समयमै उपचार सेवाको अभावका कारण अमूल्य जीवनहरू गुमाउनु परिरहेको गुनासो गरेका छन्।

असारे ३ गते (जुलाई १७, २०२५) मा नै प्रकाशित अर्को समाचारले वैशाखदेखि असारसम्मको तीन महिनामा भएका विपद्जन्य घटनाहरूको समग्र चित्रण गरेको छ। यसमा बाढी, पहिरो, चट्याङ, जनावरको आक्रमण लगायतका विपद्का कारण भएका मानवीय क्षतिमा सर्पदंश पनि एक प्रमुख कारणका रूपमा उल्लेख छ। यसले सर्पदंशका घटनाहरूलाई केवल व्यक्तिगत स्वास्थ्य समस्याका रूपमा मात्र नभई राष्ट्रिय विपद्को एक गम्भीर हिस्साका रूपमा हेरिनुपर्ने आवश्यकतामाथि जोड दिएको छ।

सर्पको बिगबिगी बढ्दै गर्दा, यो मनसुनमा सर्पदंशबाट हुने क्षति नियन्त्रणबाहिरै रहने हो त, वा नयाँ उपायहरूले आशा जगाउलान् ?